Nowe mioceńskie mrówki z bursztynu z Etiopii w kolekcji Muzeum Inkluzji w Bursztynie UG
Międzynarodowy zespół naukowców, w którym uczestniczą też badacze z Uniwersytetu Gdańskiego - dr hab. Jacek Szwedo, prof. UG oraz Błażej Bojarski z Pracowni Entomologii Ewolucyjnej i Muzeum Inkluzji w Bursztynie Katedry Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii, opisał niedawno kolejne gatunki mrówek z mioceńskiego bursztynu etiopskiego, którego największa kolekcja znajduje się w Muzeum Inkluzji w Bursztynie Uniwersytetu Gdańskiego. Dzięki tym badaniom nasza kolekcja wzbogaciła się o kolejne okazy typowe reprezentujące wymarłe mrówki. Badane inkluzje to dwa paratypy nowego gatunku Technomyrmex svojtkai Perrichot et Engel, 2022 (rodzina Formicidae, podrodzina Dolichoderinae, plemię Tapinomini), oraz holotyp i 12 paratypów nowego gatunku, zaklasyfikowanego też do nowego rodzaju – Desyopone hereon Boudinot et Perrichot, 2022 (Formicidae, podrodzina Ponerinae).
Kopalna żywica z wczesnego miocenu Etiopii stanowi nowe źródło informacji o wymarłych mrówkach z Afryki, gdzie ich skamieniałości są słabo udokumentowane. W materiale badawczym zidentyfikowane zostały inkluzje sześciu podrodzin i co najmniej 19 rodzajów, które po dzień dzisiejszy występują w regionie afrotropikalnym. Do badań tych inkluzji wykorzystano m.in. promieniowanie synchrotronowe oraz mikrotomografię komputerową. Skład taksonomiczny mrówek w bursztynie etiopskim jest zgodny z globalnym wzorcem rozmieszczenia i ewolucji pojawiającym się u tych owadów. Jednocześnie wskazuje na neogeńskie różnicowanie się prawie wyłącznie w obrębie istniejących rodzajów. Nowy, wymarły rodzaj Desyopone gen. nov. to pierwszy przypadek formy wymarłej, która do tej pory jest endemiczna dla bursztynu etiopskiego. Zaprezentowane wyniki badań, zmieniły też podejście do interpretacji materiałów kopalnych oraz współczesnych – przyczyniły się do umieszczenia samców mrówek w centrum uwagi badań ewolucyjnych.
Kopalna żywica z Etiopii jest unikalnym materiałem dla badań paleontologicznych i paleobiologicznych, jest on wyjątkowy tak jak zawarte w nim inkluzje. Z Afryki znanych jest niewiele stanowisk owadów kopalnych i pozostają one niedostatecznie przebadane. Chociaż bursztyn od dawna jest używany jako materiał do wyrobu biżuterii przez mieszkańców regionu Amhara w Etiopii, jego naukowe znaczenie stało się jasne dla badaczy dopiero w ciągu ostatnich 10 lat. Wyzwaniem jest nadal dokładniejsze określenie wieku tej żywicy kopalnej, poprzez określenie wieku kopalnych palinomorfów – zarodników i pyłku – zamkniętych w bursztynie, pośrednio można jego wiek określić na 16 do 23 milionów lat. Bursztyn z Etiopii i zawarte w nim inkluzje dają unikalny wgląd w ekosystem starożytnego, wczesnomioceńskiego lasu w Afryce, w okresie zmian klimatycznych i środowiskowych.
Publikacje, których współautorami są badacze z Uniwersytetu Gdańskiego, dotyczące mioceńskich mrówek z Etiopii ukazały się w Zoological Journal of the Linnean Society oraz w Insects.
Perrichot V., Boudinot B.E., Engel M.S., Xu, C.P., Bojarski B., Szwedo J. 2022. Ants (Hymenoptera: Formicidae) from Miocene Ethiopian amber: filling gaps in the geological record of African terrestrial biota. Zoological Journal of the Linnean Society; published online 20 July 2022. https://doi.org/10.1093/zoolinnean/zlabc053/6646822
Boudinot B.E, Richter A.K., Hammel J.U., Szwedo J., Bojarski B., Perrichot V. 2022. Genomic-phenomic reciprocal illumination: †Desyopone gen. nov., an exceptional aneuretine-like fossil ant from Ethiopian amber (Hymenoptera: Formicidae: Ponerinae). Insects, 13 (9), 796, 1–19. https://doi.org/10.3390/insects13090796
Technomyrmex svojtkai sp. nov., mikrofotografie paratypów robotnic i dodatkowej, częściowo zachowanej robotnicy, okaz MAIG 6020. A, paratyp 1, widok brzuszny. B, paratyp 2, widok grzbietowy. C, paratyp 2, widok z lewej strony, orientacja przednio-boczna. D, nie-typowa, częściowo zachowana robotnica, widok boczny z prawej strony. Skala: 0,25 mm.
Fotografia bryłki bursztynu MAIG 6016, ze wskazaniem okazów typowych (oznaczonych H dla holotypu, P1-P12 dla paratypów) Desyopone hereon, oraz ze szczegółowymi widokami siedmiu z nich (A-D). (A) paratyp 4; (B) holotyp; (C) paratypy 1-3; (D) paratypy 5-6. Skala: 0,5 mm.
Trójwymiarowy obraz Desyopone hereon. Zdjęcie: Jörg Hammel/Jonas Lauströer, Deutsches Elektronen-Synchrotron DESY Helmholtz-Zentrum Hereon, źródło promieniowania rentgenowskiego PETRA III.
