Kolejna praca pracowników Katedry Ekologii i Zoologii Kręgowców
Sex- and breeding stage-specific hormonal stress response of seabird parents.
Hormones and Behavior 2018, 103: 71–79.
Katarzyna Wojczulanis-Jakubas, Dariusz Jakubas, Monika Kulpiñska-Chamera, Olivier Chastel
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0018506X18300072
O tym, czy w sytuacji zagrożenia życia ptak rodzicielski będzie kontynuował opiekę nad potomstwem czy też porzuci lęg celem „ratowania” samego siebie decydują indukowane stresem zmiany hormonalne, choć mechanizmy te nie są dobrze rozpoznane u ptaków. Najczęściej rozpatrywanym w tym kontekście hormonem jest kortykosteron, którego stężenie wzrasta w odpowiedzi na stres. W ostatnim czasie zwrócono uwagę na prolaktynę, która będąc hormonem sterującym intensywność opieki rodzicielskiej, dostarcza informacji komplementarnej do kortykosteronu. Badając jednocześnie oba te hormony u samców i samic alczyka (Alle alle, mały ptak morski gniazdujący w Arktyce Wysokiej) na przestrzeni sezonu lęgowego stwierdziliśmy, że choć ptaki te silnie reagują na stres (wzrost poziomu kortykosteronu w odpowiedzi na bodziec stresowy) , kontynuują opiekę rodzicielską dzięki odpowiednim zmianom poziomu prolaktyny. Nasze wyniki pokazują również, że alczyki są bardziej zestresowane w okresie inkubacji niż w okresie pisklęcym. Taka różnica w odpowiedzi na stres między etapami sezonu wynika prawdopodobnie z faktu, że ptaki podczas inkubacji (gdy pozostają w gnieździe przez dłuższy czas) są bardziej narażone na drapieżnictwo niż w okresie pisklęcym (gdy pojawiają się tam tylko aby nakarmić pisklę). Porównując odpowiedź na stres między płciami stwierdziliśmy, że samce są bardziej zestresowane (i.e. mają wyższy poziom kortykosteronu w odpowiedzi na stres) niż samice w okresie inkubacji; jest to prawdopodobnie związane z ich większym udziałem w obronie terytorium gniazdowego. W okresie pisklęcym samice bardziej niż samce doświadczają wzrostu poziomu prolaktyny w odpowiedzi na stres, co prawdopodobnie zwiększa szanse na kontynuowanie przez nie opieki pod koniec okresu pisklęcego, w sytuacji gdyby zaistniała taka potrzeba (z reguły bowiem samice opuszczają lęg pod koniec okresu pisklęcego, a więc gdy obojga rodzicielska opieka nie jest już potrzebna). Wszystkie razem wyniki pokazują, że odpowiedź na stres u alczyka zależy od kontekstu, w badanym przypadku: płci i fazy sezonu lęgowego.